Aranđelovac - šta posetiti u Aranđelovcu
Aranđelovac je smešten u podnožju šumovite planine Bukulje. Teritorijalno zauzima 375,89 km2, a sudeći prema poslednjem popisu stanovništva, u svim naseljima aranđelovačke opštine živi 48.000 stanovnika. Pored Aranđelovca, opština sadrži 18 seoskih naselja, među kojima su: Tuleži, Venčane, Ranilović, Misača, Orašac, Stojnik, Kopljare, Jelovik, Vrbica, Bukovik...
Saobraćajni položaj Aranđelovca može biti veoma povoljan zbog magistralnog puta koji prolazi kroz sredinu opštine.
Aranđelovac koji danas poznajemo se razvio iz naselja Vrbica i delom Bukovika.
Naime, samo ime opštine nastaje zahvaljujući knezu Milošu, koji je 1859. godine podigao crkvu „Sveti Aranđel“.
Kada uđete u grad, glavnom ulicom stići ćete do centra grada, u kojem se nalazi divan park i u sklopu parka Bukovička banja. Zanimljiv deo predstavlja stara čaršija, u kojoj možete pronaći mnoštvo trgovačko-zanatskih objekata, kao što su kafei, poslastičarnice, restorani.. Ta ulica nosi ime njenog osnivača, kneza Miloša, i povezuje dve kulturno-istorijske celine: muzej Paleolita u pećini Risovača i banjski park. Orašac predstavlja treću zaštićenu zonu i lociran je na ulazu u grad.
U banjskom delu grada možete pronaći hotele, izvore mineralne vode i privatne objekte sa sobama za izdavanje. Park predstavlja jedan od najposećenijih muzeja skulpture na otvorenom prostoru. Na ovom mestu se u sezoni održavaju pozorišne predstave i folklor nastupi. Zbog položaja parka prema planini Bukulji, u letnjim večerima možete osetiti sveži vetar. Muzej grada, zajedno sa vilom Karadžić i bukovičkom crkvom čini celinu.
Ka vrhu planine možete pronaći obeleženu stazu, kao i asfaltirani put.
Na drugoj strani Bukulje ćete pronaći jezero Garaši, koje je idealno za strastvene ribolovce.
Aranđelovac takođe predstavlja raj za sportiste, sa mnoštvom sportskih terena, fudbalskim igralištem, halom i teniskim terenima.
Opština Aranđelovac predstavlja jednu od najposećenijih turističkih destinacija našeg regiona, i sadrži ponešto za svaku generaciju.
„Mermer i zvuci“
- godine ljubitelji umetnosti iz Aranđelovca odlučuju se za Simpozijum skulptura „Beli Venčac“. Leta iste godine, umetnici su isklesali skulpture u rudniku mermera, za park Bukovičke banje, i time stvorivši muzej skulptura od belog mermera na otvorenom. Njihova imena su: Matija Vuković, Angelina Gatalica, Mira Jurišić, Oto Logo, Raja Nikolić iz Aranđelovca, Jovan Soldatović iz Novog Sada i Šošana Hejman iz Izraela.
Do danas zbirki skulptura u parku doprineli su: Lin Ćedvik, Dušan Džamonja, Kjus Kjubruk, Vida Jocić, Nikola Kolja Milunović, Oto Logo, Ante Marinović, Dragomir Mileusnić, Slavoljub Radojićić, Ratko Vulanović, Klod Lost, Đo Pomodoro, Olga Jevrić, Kengiro Azuma..
Nešto posebno se dogodilo 44. Simpozijuma “Beli Venčac”, naime grupa umetnika je udružila svoje ideje i umetničke doživljaje i odlučili da naprave jednu skulpturu. Učestvovali su pet umetnika sa različitih kontinenata, a skulptura je prikazana na gradskom trgu u Aranđelovcu. Njihova imena su: Betino Francini iz Italije, Ted Karasko iz Bolivije, Saravut Duandžumpa sa Tajlanda, Mohamed Omar Tuson iz Egipta i Felipe Tohi sa Novog Zelanda.
- godine prvi put možemo čuti fanfare, kao najavu susreta zvuka sa mermerom, a takođe i smotru najkvalitetnijih folklornih, dramskih, muzičkih, književnih, likovnih i filmskih ostvarenja. Smotra “Mermer i zvuci” takođe poseduje istaknuta imena raznih kritičara, teatrologa, reditelja, kompozitora, novinara, dirigenata, publicista..
Na hiljade umetnika su doprineli i doprinose idejama i umetnošću, kako bi održali kvalitet i lepotu programa Smotre umetnosti “Mermer i zvuci”.
- godine keramičari se priključuju mermeru i zvuku, i tako nastaje Međunarodni festival “Svet keramike”. Od tada svake godine u Aranđelovcu se skupljaju keramičari sa svih strana sveta, koristeći najkvalitetniju glinu, u pokušaju da vrate fokus na najstariju umetnost naše civilizacije. Zbirke umetničke keramike se nalaze u Narodnom muzeju u Aranđelovcu.
I na kraju se ostvaruje koncept umetničkog festivala, za vreme koga se stvaraju oblici svake umetnosti, sa ljudima iz zemlje i sveta, pod imenom Smotra umetnosti “Mermer i zvuci”.
Risovačka pećina
Brdo Risovača se nalazi na ulazu Aranđelovca, sa pećinom, koja je veoma značajna paleontološkim i arheološkim nalazištima. Risovača je privlačila veliku pažnju istraživača. Speleolozi su čistili i otkopavali pećinu i na taj način otkrili njene hodnike i dvorane. Paleontolozi su vršili analizu fosilnih ostataka životinja ledenog doba. Arheolozi su vršili proučavanje predmeta od kosti i kamena, koji su ostali od ljudske vrste. Pećina biva proglašena spomenikom prirode. Sada je pećina uređena prema savremenim principima, i dočekuje hiljade posetilaca iz regiona i inostranstva. Dugogodišnja istraživanja pećine otkrivaju njen arheološki značaj, i pećina biva uređena za turističke posete 1987. godine.
Pećinski sistem je dužine 187,5 m, a površina iznosi 703 m2. Glavni pećinski kanal je ispunjen poliesterskim rekontrukcijama predstavnika faune- pećinskog lava i pećinskog medeveda, a u “Dvorani risovačkog čoveka” se nalazi kompozicija “Porodica risovačkog lovca”.
Takođe pećina je poznata i pod nazivom “Podzemni muzej paleolita”, otkrivena je sasvim slučajno, 1953. godine, a istraživanjem su otkriveni fosilski ostaci mamuta, pećinskog medveda, runastog nosoroga, bizona, pećinskog lava, leoparda, jelena i ostalih životinja koje su živele u stepama tokom ledenog doba. Pored fosilnih ostataka, otkriven je i trag ljudske vrste, porodice lovaca, čije su figure kasnije prikazane u prirodnoj veličini u delu pećine.
Risovača predstavlja jednu od najbolje istraženih pećina u Srbiji, a sudeći prema tome da su u njoj pronađeni listoliki nož, koštani bodež, šiljak i glačalo, smatra se jednom od pet pećina na Balkanu u kojima je živeo pračovek. Takođe u pećini je pronađen i mermerni oniks, poludragi kamen, prolaženjem hladnih a zatim toplih voda koje su se skupljale, i na taj način stvorile ovaj kamen. Danas te vode nazivamo “Knjaz Miloš”. Risovača takođe sadrži i aragonit, veoma redak u prirodi.
Poslednja zona pećine sadrži Snežnu ili Koralnu sobu, takvog naziva zbog ukrasa koji podsećaju na snežne korale, dok pećina takođe poseduje pećinske ukrase raznih boja, nastali od raznih vrsti minerala.
Pećina je otvorena svim radnim danima, uključujući i vikende i praznike, od 09h do 17h.
Cena ulaznice je 200RSD, a možete je kupiti i pred ulaskom u pećinu ili na biletarnici Narodnog muzeja u Aranđelovcu.
Planina Bukulja
Planina Bukulja okružuje grad i banju. Visina planine je 696 m , a do samog vrha vode pešačke staze, koje počinju iz banjskog parka. Na samom vrhu Bukulje možete posetiti osmatračnicu visine 19 m, sa koje se pruža predivan pogled na veliki deo Šumadije. Početak pešačke staze vodi od “Šarene kapije”, smeštene u parku, ka izvoru mineralne vode prema hotelu “Izvor”, kraj gradskog muzeja, pa do vrha Bukulje. Sa planine staza se spušta do “Crvene bare”, od kojeg se nalazi seoski put ka mestu Brezovcu. Odatle se polazi ka vrhu planine Venčac, od koje vodi put do Bakićevog potoka. Zatim od rudnika mermera vodi put do raskrsnice za selo Banju i Mladenovac, odatle put ide ka Risovači i zatim ulicom Vojina Gajića do pumpe “Jugopetrola”, i tu se staza završava.
Dugačka je 25 km, i može se preći za 8 sati i 20 minuta.
Bukulja je planina idealna za izletnički turizam. Planina poseduje objekte izgrađene u 20. veku, uglavnom vikendice. 2020. godine na vrhu planine dograđen je Planinarski dom, pod nazivom Restoran Bukulja. Cilj opštine Aranđelovac je da se planina istakne zaštitom prirode.
Udaljenost od centra Aranđelovca do vrha planine Bukulje je samo 15 minuta vožnje, a sam saobraćaj na planini nije tranzitni, tako da se na nju dovoze samo izletnici.
Planina je bogata grabovom, bukovom i hrastovom šumom, i time štiti grad Aranđelovac i Bukovičku banju od jakih vetrova.
Park Bukovičke banje
Kompleks se prostire na preko 22 hektara površine. U sklopu parka se za početak nalaze izvori mineralne vode: “Đulara”, “Toplara”, “Knjaz Mihajlo” i “Pobeda”. Takođe unutar parka se nalaze i drugi vredni objekti:
- Zgrada hotela „Staro zdanje“
- Zgrada „Paviljon Knjaza Miloša“
- Zgrada hotela „Šumadija“
- Zgrada RH Zavoda „Bukovička banja“ sa otvorenim i zatvorenim kupatilom.
- Zidana kapija ispred ulaza u „Staro zdanje“
- Zbirka od 64 skulpture nastale u periodu od 1960-1987. godine, a koje su navedene u spisku uz odluku o proglašenju.
- godine je kupljeno zemljište za park Bukovičke banje, iste godine i počinju radovi, sadi se drveće, uređivanje izvora i kupatila “Talpara”. Današnji izgled park stiče 1856. godine, a iz tog perioda nastaje toplo kupatilo “Đulara”. Tokom vladavine Kneza Mihajla Obrenovića, Bukovička banja se smatra najuređenijim naseljem. Ostaje najbolja banja u Srbiji, sve do pred Prvi svetski rat.
Aleja borova i drvored kestenova potiču iz perioda 1900-1905. godine. Najveće promene park trpi 30-ih godina 20. veka, a tada je banja bila pod upravom Štedionice dunavske banovine. Za vreme 1933-1934. godine rekonstruisani su Staro zdanje, Novo zdanje i Park, po planu inženjera A.Krstića.
Park je ispunjen cvetnim alejama, retkim drvećem i najpoznatijim skulpturama naših i stranih umetnika.
- godine Park “Bukovička banja” je proglašen nepokretnim kulturnim dobrom.
Takođe 1935. godine pronalazak termalnog izvora doprinosi gradnji modernog toplog kupatila, otvorenog bazena sa mineralnom vodom i hotela Šumadija.
Park se svojom zbirkom skulptura može porediti sa nekim svetskim parkovima, kao što su u Spoletu, Oterlou u Holandiji ili Hjustonu i Forvertu u Teksasu. Najveći deo skulptura parka danas čine vajarska ostvarenja, proizašla iz Međunarodnog simpozijuma “Beli Venčac”, a ranije su to većinom bile biste srpskih vladara.
Jezero Garaši
Nalazi se svega 6 km od grada. Jezero predstavlja raj za ribolovce. Riblji svet je raznovrsan, stoga od bele ribe možete pronaći: klen, crvenperka, bodorka, krupatica, babuška. A od plemenite: šaran, smuđ, som, amur, a štuka čuva državni rekord najvećeg primerka od 19,6 kg. Pored jezera možete pronaći teren za mali fudbal i odbojku na pesku, kao i restoran sa tremom i bazen na otvorenom.
Garaško jezero se nalazi na nadmorskoj visini od 400 m, a nastalo je 1976. godine, tako što je pregrađena reka Bukulja, u svrhe snabdevanja vodom Aranđelovca i okoline. Površina jezera varira, ali uglavnom je to 65 hektara. Jezero sadrži tri kraka: Milićevići, Lekići i Vrbe. Sadrži strme obale sa jedne strane, a pristupačne sa druge. Dno jezera je tvrdo, a najveća dubina je preko 20 m.
Orašac
Selo Orašac se nalazi u blizini Aranđelovca, i nosi značaj kao mesto dogovora o podizanju Prvog srpskog ustanka i proglašenja Karađorđa voždom, na Sretenje 15. februara 1804. godine. U čast ovog događaja, podignuta je crkva Vaznesenja Gospodnjeg, Spomen škola i Spomen česma u Marićevića jaruzi, skulptura i muzej Karađorđa Petrovića, i na taj način formiran spomenički kompleks.
Od tada se 15. februar slavi kao Dan državnosti.
Crkva u Orašcu nastaje između 1868. i 1870. godine, a ko je projektovao crkvu ostaje misterija. Crkva je manjih dimenzija, arhitektonski skromna, sa jednostavnim oblicima. Osnova crkve je u obliku pravougaonika, na istoku se završava petostranom apsidom, a iznutra polukružnom oltarskom apsidom, i na zapadu ulaznim predvorjem. Zapadni deo sadrži zvonik na preslicu, a crkva sadrži dvoslivni krov. Apsida je prekrivena polukalotom. Ikonostas crkve predstavlja veliku umetničku vrednost crkve, koji je slikao Steva Todorović. Sastoji se od 24 ikone, sa scenama iz Novog zaveta. Na severu je postavljen pilastar, na kome je ugrađena ploča od belog mermera, u čast palim u balkanskim ratovima.
- godine sagrađena je Spomen škola, koja predstavlja građevinu koja po solidnosti građe i čistoti arhitektonske zamisli spada u najlepša zdanja Srbije. Projektant ove zgrade nije poznat. Škola sadrži prizemlje i sprat. Sagrađena je od granitnih blokova, sa izuzetnom preciznošću. Neki prozori ove zgrade su u vidu trifoa, sa pažljivo obrađenim stupcima, i daju školi izgled dobro uobličene građevine, koju odlikuje dinamičnost i jedinstvo. Iznad vrata stoji bela mermerna ploča sa natpisom:
NARODNA ŠKOLA – SPOMEN NA USTANAK POD KARADJORDJEM U ORAŠCU. ZAHVALNA ŠUMADIJA PODIŽE OVAJ DOM ZA SPOMEN I SLAVU VELIKOM KARADJORDJU I OSTALIM MNOGO ZASLUŽNIM PRECIMA KOJI 1804. GODINE NA OVOM SVETOM MESTU DIGOŠE USTANAK I OTPOČEŠE VELIKO DELO NARODNOG OSLOBODJENJA I UJEDINJENJA.
- godine podignuta je spomen česma, povodom 150 godina od Prvog srpskog ustanka. Lokacija česme je “Marićevića jaruga”, blizu crkve. Česma predstavlja deo veće celine u obliku podzida izgrađenog od kamenih blokova. Na sredini nalaze se tri mermerne ploče. Na središnjoj je uklesan tekst:
NA OVOM MESTU 15. FEBRUARA 1804. GODINE PODIGNUT JE PRVI SRPSKI USTANAK.
A na levoj i desnoj stihovi poznate pesme “Početak bune na dahije”. Takođe tu je i bronzana ploča sa likom Karađorđa, uokvirena tekstom:
VERHOVNI VOŽD NARODA SERBSKOG
Opština Aranđelovac je podigla spomenik Karađorđu Petroviću u belom mermeru, visine 3.40 m, napravljena od strane vajara Drinke Radovanovića.
Ovaj kompleks u Orašcu dopunjava nadgrobno obeležje Teodosija Marićevića, koji je rođen u Orašcu i bio je od značaja u dogovoru ustanka. 1980. godine na nadgrobniku uklesan je ovaj natpis:
+ TEODOSIJE MARIĆEVIĆ + 1807. GROB MU OBNOVI NJEGOV POTOMAK MARKO 1980.god.
U selu Orašac se takođe nalaze značajni objekti i kuće značajne Prvom srpskom ustanku, koje su zakonom zaštićene. Takođe veoma značajna stavka su grobni belezi ustanika na seoskom groblju.
Nastanak Starog zdanja
Smešteno u zelenilu Bukovičkog parka, definitivno najimpresivnija građevina u Aranđelovcu, a moguće i najlepši biser arhitekture u našoj zemlji. 1868. godine započinje gradnja, a zgrada čini letnjikovac dinastije Obrenović, koji se uvek rado vraćaju Aranđelovcu. Staro zdanje predstavlja jednu od najimpresivnijih arhitektura srpskog romantizma. Unutrašnjost je nekada bila prelepa kao i spoljašnjost. Unutra se nalaze nezamislive kolekcije slika i nameštaja. Centar zdanja čini Kneževa sala. U vreme kraljeva, pod kristalima velikog lustera, realizovani su bajkoviti balovi, a u nešto savremenije vreme sala je postajala podijum za koncerte i maturske balove.
Crkva Svetog Arhanđela Gavrila
Predstavlja najveću bogomolju u Aranđelovcu i zdanje po kojem je grad dobio ime.
Zadužbina je kneza Miloša Obrenovića, za koju legenda kaže da je nastala usled kajanja zbog ubistva Karađorđa Petrovića. Stil crkve je klasicizam, a najvredniji deo je ikonostas slikara Nikole Markovića. Crkva se nalazi na 25 minuta pešačenja od centra Aranđelovca i Parka Bukovičke banje. Možete krenuti ulicom Kralja Petra I, zatim skrenuti udesno u Lominu ulicu, nakon toga produžite u ulicu Vladike Save Šumadijskog i uskoro ste stigli.
Narodni muzej u Aranđelovcu
Nalazi se u Mišarskoj ulici, nedaleko od Bukovičke banje.
Upoznajte istoriju ovog grada i način na koji se razvijao kroz vekove. Muzej poseduje eksponate iz polja paleontologije, etnologije, arheologije, istorije umetnosti i istorije.
Muzej je zamišljen tako da posetioce provede od misterioznog paleolita do burnog razdoblja svetskog rata. Postoje nekoliko celina:
- Arheološka i paleontološka zbirka: predmeti govore o neandertalskom obliku života čoveka. Paleontološkim delom dominira pećinski medved, a arheološkim brojne stare keramičke posude, stare milenijumima, antropomorfne figurine i oruđe.
- Lapidarijum: u ovom delu su postavljeni srednjevekovni nadgrobni spomenici i delovi crkava i manastira. Najfascinantniji je spomenik povezan sa misterijom o ubistvu dva brata
- Istorijska zbirka: ova zbirku čine veliki broj predmeta od srpskih ustanaka do dva svetska rata.
- Etnografska zbirka: na ovaj način možete upoznati život šumadijskih sela, uz rekonstrukciju ognjišta, narodno graditeljstvo i stare zaboravljene zanate.
- Umetnička zbirka: drugi sprat muzeja posvećen je kolekciji keramičkih figura
Topola i Oplenac
Brdo Oplenac se nalazi u blizini Aranđelovca, i naziva se mestom na kome počivaju kraljevi.
Crkva Svetog Đorđa se nalazi u malom mestu Topola, nedaleko od Aranđelovca.
Kupola crkve se izdiže iz zelenila Oplenca, a predstavlja mauzolej u kojem počivaju Karađorđe i kralj Petar I.
Unutrašnjost crkve je ukrašena mozaicima, sa čak 40 miliona raznobojnih staklenih kockica. Takođe crkva sadrži luster koji je napravljen od oružja koje je srpska vojska koristila u proboju Solunskog fronta.
Kuća Kralja Petra nosi malo zbunjujuće ime, sa obzirom da to nije bio dom Karađorđevića. Petar je često boravio u toj pomoćnoj zgradi tokom nadgledanja radova na svojoj zadužbini, crkvi-mauzoleju.
Ova kuća danas predstavlja muzej i galeriju, u kojoj možete videti razna dokumenta, porodične portrete, krunu, skiptare, kao i plaštove vladara.
